A OMS considera a obesidade infantil como unha prioridade no Plan de Acción Mundial 2013-2020 para a prevención e control das enfermidades crónicas non transmisibles (cardiovasculares, diabetes, cancro...). O estudo Aladino (2015) estima en España unha prevalencia de sobrepeso ao redor do 22 % e de obesidade do 11 %, en nenos de 6 a 10 anos, e en Galicia, desde 1979 ata a actualidade, o problema multiplicouse practicamente por tres. A obesidade é unha enfermidade multifactorial, resultado da interacción entre xenes e ambiente. Para o seu desenvolvemento, ademais da susceptibilidade xenética, debe existir un ambiente favorecedor, e os cambios socioambientais leváronnos a estilos de vida, fundamentalmente alimentarios e de actividade física e sedentarismo, non saudables.

Estamos a abandonar as nosas dietas tradicionais como a mediterránea e atlántica, esta última caracterizada polo consumo de alimentos de proximidade, abundancia de peixes, froitas e verduras, lácteos e aceite de oliva, e con preparacións culinarias sinxelas que supoñen pouca achega enerxética, como a cocción, o fervido ou a plancha máis que a fritura. Pola contra, os nosos patróns alimentarios actuais caracterízanse polo aumento do consumo de alimentos ricos en enerxía, graxa saturada e trans, azúcares simples e engadidos, sal e pobres en omega-3. Doutra banda, diminuíuse de forma importante a actividade física, especialmente a físico-deportiva, e incrementouse o sedentarismo, fundamentalmente en relación co lecer pasivo, ligado ás pantallas: televisión, Internet, videoxogos.

Todo iso conleva un balance positivo crónico de enerxía, que acarrea un aumento da graxa corporal, que vai ligado á presenza doutras moitas enfermidades desde a idade pediátrica, como a tensión arterial elevada, alteracións dos lípidos no sangue (colesterol, triglicéridos), depósito de graxa no fígado, deficiencias nutricionais tanto de ferro, como de calcio ou vitamina D relacionadas coa mala dieta, e alteracións psicoemocionais, como depresión, fracaso escolar ou baixa autoestima. De seguir os datos como ata agora, probablemente por primeira vez os nosos nenos vaian vivir menos que os seus pais e avós, pero sobre todo con peor calidade de vida.

Rosaura Leis é coordinadora da Unidade de Nutrición Pediátrica do CHUS. Membro do CiberObn. Profesora de Pediatría na USC.